Gyalo Thondup: Een Leven Gewijd aan de Tibetaanse Strijd (1928–2024)

10 februari 2025
Tibetanen over de hele wereld rouwen om het heengaan van Gyalo Thondup, wiens
uitzonderlijke leven de onverzettelijke geest van het Tibetaanse volk weerspiegelt—een volk dat, ondanks decennia van bezetting en onderdrukking, vastberaden blijft strijden voor zijn rechten, cultuur en vaderland. Zijn toewijding en inspanningen, of het nu via diplomatie,
belangenbehartiging of verzet was, zullen altijd een onmisbaar deel van de moderne Tibetaanse geschiedenis blijven.
Gyalo Thondup was een sleutelfiguur in de moderne Tibetaanse geschiedenis en de tweede oudste broer van de Dalai Lama. Zijn overlijden op 8 februari 2024 op 97-jarige leeftijd in zijn huis in Kalimpong, India, markeert het einde van een tijdperk—een tijdperk gekenmerkt door onvermoeibare belangenbehartiging, diplomatie en verzet tegen de Chinese bezetting van Tibet.

Van Taktser naar de Wereldpolitiek
Gyalo Thondup werd in 1928 geboren in het kleine dorpje Taktser in Amdo, Oost-Tibet —
dezelfde geboorteplaats als Zijne Heiligheid, de 14e Dalai Lama. Als enige zoon in de familie
die niet voor een monastiek leven was voorbestemd, werd hij van jongs af aan klaargestoomd voor een cruciale rol in de toekomst van Tibet. Tijdens zijn opleiding in China ontwikkelde hij een diep inzicht in de Chinese politieke structuren, nog vóór de communistische machtsovername in 1949—een ervaring die later bepalend zou zijn voor zijn strategie in de Tibetaanse strijd.

De Architect van Internationale Belangenbehartiging
Gyalo Thondup wijdde zijn leven volledig aan de Tibetaanse zaak. In een voortdurend veranderend geopolitiek landschap hield hij vast aan één doel: het veiligstellen van Tibet’s toekomst. Zijn vroege diplomatieke inspanningen, met name richting de Verenigde Staten en India, speelden een cruciale rol in het mobiliseren van internationale steun voor de Tibetaanse verzetsbeweging. Als sleutelfiguur in het internationaal aankaarten van Tibet’s strijd bracht hij de kwestie onder de aandacht van de Verenigde Naties, wat leidde tot drie
resoluties van de Algemene Vergadering in 1959, 1961 en 1965.
In de jaren vijftig speelde zijn werk een sleutelrol in een geheime CIA-operatie ter ondersteuning van Tibetaanse verzetsstrijders die vochten tegen de Chinese bezettingstroepen. Maar naarmate de geopolitieke verhoudingen verschoven, veranderde ook zijn strategie. Eind jaren zeventig legde hij de nadruk niet langer op gewapend verzet, maar op diplomatie, in de overtuiging dat een duurzame oplossing voor Tibet alleen via
dialoog met Peking kon worden bereikt.

Een Controversiële Diplomatieke Rol
In 1979 had Gyalo Thondup een historische ontmoeting met de Chinese leider Deng Xiaoping—de eerste officiële contact tussen Tibetaanse vertegenwoordigers en de Chinese regering sinds de ballingschap van de Dalai Lama. Tijdens deze ontmoeting sprak Deng de veelbetekenende woorden: ‘Behalve onafhankelijkheid kunnen alle andere kwesties via onderhandelingen worden opgelost.’ Deze uitspraak legde de basis voor decennia van
Sino-Tibetaanse dialogen.
Als persoonlijke gezant van de Dalai Lama reisde Thondup herhaaldelijk naar China en Tibet om de mogelijkheden voor verzoening te verkennen. Zijn diplomatieke aanpak werd echter met gemengde gevoelens ontvangen binnen de Tibetaanse gemeenschap. Voor sommigen was het een noodzakelijke stap naar een vreedzame oplossing, terwijl anderen het zagen als een compromis dat de Tibetaanse onafhankelijkheid in gevaar bracht.
Ondanks tegenslagen bleef Thondup optimistisch. Toen Chinese functionarissen in 2008 probeerden Deng Xiaoping’s uitspraak uit 1979 te ontkennen, sprak Thondup zich publiekelijk uit om dit te weerleggen: ‘Deng Xiaoping zei deze woorden op 12 maart 1979rechtstreeks tegen mij: Behalve onafhankelijkheid kunnen alle andere kwesties via
onderhandelingen worden opgelost.’

Een Leven van Dienstbaarheid
Thondup’s toewijding reikte verder dan diplomatie. Binnen de Tibetaanse regering in ballingschap speelde hij een directe rol, waarbij hij in de jaren zestig verantwoordelijk was voor buitenlandse zaken en in de vroege jaren negentig voorzitter werd van de Kashag (het Tibetaanse kabinet). Vanuit zijn bases in Hongkong, Kalimpong en Dharamsala bleef hij onvermoeibaar betrokken bij de Tibetaanse politieke strijd.
Zijn diepe overtuiging dat dialoog met Peking onvermijdelijk was, kwam voort uit zijn besef dat externe steun—zelfs van India of de Verenigde Staten—alleen niet voldoende zou zijn om de Tibetaanse crisis op te lossen. In 2008 erkende hij: ‘Ja, de huidige dialoog sinds 2002 heeft geen resultaat opgeleverd, maar zelfs zonder tastbare vooruitgang geven we de hoop niet op. De wereld verandert, China verandert. Ik ben behoorlijk optimistisch.’

Een Nalatenschap van Vastberadenheid
De nalatenschap van Gyalo Thondup is er een van onwankelbare toewijding aan Tibet. Lodi Gyari, de speciale gezant van de Dalai Lama, schreef in zijn memoires: ‘Het valt niet te betwisten dat Gyalo Thondup zijn hele leven heeft gewijd aan het bevorderen van Tibet’s belangen. Hij werkte samen met iedereen die kon bijdragen—of het nu de KMT, communisten, Amerikanen, Indiërs of zelfs de Russen waren—gedreven door een
diepgewortelde toewijding aan de Tibetaanse zaak.’
Buiten de politiek was zijn belangrijkste bijdrage wellicht zijn cruciale rol in de succesvolle ontsnapping van de Dalai Lama naar India in 1959—een moment dat ervoor zorgde dat de Tibetaanse strijd kon voortbestaan buiten de greep van China. Hij werkte nauw samen met de Indiase premier Jawaharlal Nehru en andere wereldleiders om de veiligheid van de Dalai Lama te waarborgen, een prestatie die hij zelf als de meest betekenisvolle van zijn lange leven beschouwt.
Thondup’s vrouw, Diki Dolkar (Zhu Dan), en dochter, Yangzom Doma, zijn hem voorgegaan in de dood. Hij laat zijn zonen, Ngawang Tanpa Thondup en Khedroob Thondup, en hun families achter. Onder zijn nog levende broers en zussen bevinden zich de Dalai Lama, Jetsun Pema en Tendzin Choegyal.
Met zijn heengaan verliest Tibet een van zijn grootste voorvechters, maar zijn nalatenschap leeft voort in de hoop, vastberadenheid en onverzettelijke strijd van het Tibetaanse volk.